Kapsam 3 Emisyonları

Bu bölümde kapsam 3 emisyonlarının detaylarını öğreneceğiz.

Kapsam 3 emisyonları şirket faaliyetlerinin bir sonucudur ancak şirkete ait olmayan veya şirket tarafından kontrol edilmeyen kaynaklardan kaynaklanır. Yukarı ve aşağı yönlü emisyonlar dahil olmak üzere, kuruluşun değer zincirinde meydana gelen tüm dolaylı emisyonları kapsar. Kapsam 3 faaliyetlerine örnek olarak satın alınan malzemelerin çıkarılması ve üretimi; satın alınan yakıtların taşınması ve satılan ürün ve hizmetlerin kullanımı verilebilir.

Şimdi kapsam 3 içerisinde yer alan yukarı yönlü ve aşağı yönlü emisyonlar nelerdir inceleyelim.

Yukarı yönlü emisyonlar, kuruluşun satın aldığı veya kullandığı ürün veya hizmetlerin üretiminden kaynaklanan emisyonlardır. Bu emisyonlar, kuruluşun tedarikçileriyle ilişkilidir. Örneğin, bir şirketin üretim sürecinde kullanılan satın alınan hammadde veya malzemelerin üretimi sırasında açığa çıkan sera gazı emisyonları yukarı yönlü emisyonlardır.

Aşağı yönlü emisyonlar ise, kuruluşun ürettiği veya sunduğu ürün veya hizmetinin satışından dağıtımına, kullanımına ve kullanım ömrü sonrası süreçlerine kadar müşterileriyle ilişkili emisyonlardır. Örneğin, bir kuruluşa ait ürünlerin müşteriler tarafından kullanımı sırasında açığa çıkan sera gazı emisyonları aşağı yönlü emisyonlardır. Bu emisyonlar, ürünlerin kullanımı, bakımı, atık yönetimi ve geri dönüşüm süreçlerine bağlı olarak meydana gelir.

Kapsam 3 emisyonları yukarı ve aşağı yönlü olmak üzere toplam 15 kategoriden oluşur. Bunlar;

Satın alınan ürün ve hizmetler

Sermaye mallar

Kapsam 1 veya 2’ye eklenmeyen Yakıt ve Enerji dolaylı aktiviteler

Yukarı Yönlü Taşımacılık ve Dağıtım

Operasyonlarda Üretilen Atıklar

İş Seyahatleri

Çalışan Ulaşımı

Yukarı Yönlü Kiralanan Varlıklar

Aşağı Yönlü Taşımacılık ve Dağıtım

Satılan Ürünlerin İşlenmesi

Satılan Ürünlerin Kullanımı

Satılan Ürünlerin Yaşam Ömrü Sonu Bertarafı

Aşağı Yönlü Kiralanan Varlıklar

Franchise’lar

Yatırımlar

3.1 Satın alınan ürün ve hizmetler

Bu kategori, raporlama yılında raporlama yapan şirket tarafından satın alınan ürünlerin üretiminden kaynaklanan tüm yukarı yönlü (yani, beşikten kapıya) emisyonları içerir. Ürünler hem malları (somut ürünler) hem de hizmetleri (maddi olmayan ürünler) içerir. Örneğin şirket tarafından raporlama yılı içerisinde satın alınan hammaddelerin üretim süreçlerinden kaynaklanan emisyonları bu kategoride hesaplanmalıdır.

3.2 Sermaye Mallar

Bu kategori, raporlama yılında raporlama yapan şirket tarafından satın sermaye mallarının üretiminden kaynaklanan tüm yukarı yönlü (yani beşikten kapıya) emisyonları içerir. Sermaye mallar satın alan şirket tarafından ürünlerin üretimi ve iş süreçlerinin devamı için kullanılan uzun ömürlü demirbaşlardır. Örneğin şirket tarafından raporlama yılı içerisinde satın alınan binalar ve şirket araçlarının üretimlerinden kaynaklanan emisyonlar bu kategoride hesaplanmalıdır.

Raporlama yapan şirket tarafından sermaye mallarının kullanımından kaynaklanan emisyonlar, kapsam 3 yerine ya kapsam 1'de (örneğin yakıt kullanımı için) ya da kapsam 2'de (örneğin elektrik kullanımı için) muhasebeleştirilir.

3.3 Kapsam 1 veya 2’ye eklenmeyen Yakıt ve Enerji dolaylı aktiviteler

Bu kategori, raporlama yılında kapsam 1 veya kapsam 2'ye dahil olmayan, raporlama yapan şirket tarafından satın alınan ve tüketilen yakıtların ve enerjinin üretimiyle ilgili emisyonları içerir. Örneğin şirket tarafından satın alınan ve şirket araçlarında tüketilen akaryakıtların çıkarılması ve üretilmesi (beşikten kapıya) sırasında açığa çıkan emisyonlar ve şirket tarafından kullanılan elektriğin dağıtım ve kaçak emisyonları bu kategoride hesaplanmalıdır.

3.4 Yukarı Yönlü Taşımacılık ve Dağıtım

Bu kategori raporlama yılında satın alınan ürünlerin, bir şirketin 1. kademe tedarikçileri ile kendi operasyonları arasında, raporlama yapan şirkete ait olmayan veya onun tarafından işletilmeyen araçlarla taşınması ve dağıtımı sırasında açığa çıkan emisyonları ve şirketin kendi tesisleri arasında üçüncü taraf nakliye ve dağıtım hizmeti alması sonucu oluşan emisyonları içerir.

Şirket satın aldığı ürünleri veya kendi tesisleri arası yapmış olduğu taşımacılık işlemlerini kendi operasyonlarında bulunan araçlar ile yapıyor ise lojistik emisyonlarını Kapsam 1 mobil yanma emisyonları olarak hesaplamalıdır.

3.5 Operasyonlarda Üretilen Atıklar

Bu kategori raporlama yılında raporlama yapan şirketin sahip olduğu veya kontrol ettiği operasyonlarda üretilen atıkların üçüncü taraflarca bertaraf edilmesinden ve arıtılmasından kaynaklanan emisyonları içerir. Bu kategori hem katı atık hem de atık suyun bertarafından kaynaklanan emisyonları içerir. Eğer şirket kendi atıklarını kendi operasyonel kontrolünde arıtıyor ise arıtma faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonlar Kapsam 1 emisyonları altında hesaplanmalıdır.

3.6 İş Seyahatleri

Bu kategori uçak, tren, otobüs ve binek otomobil gibi üçüncü tarafların sahip olduğu veya işlettiği araçlarda çalışanların işle ilgili faaliyetler için taşınmasından kaynaklanan emisyonları içerir. Aynı zamanda şirket çalışanlarının iş seyahati amaçlı yapmış oldukları konaklamalardan kaynaklanan emisyonlar da bu kategoride hesaplanmalıdır. Eğer şirket çalışanları şirket araçları ile seyahat ediyor ise bu emisyonlar Kapsam 1 mobil yanma emisyonları olarak hesaplanmalıdır.

3.7 Çalışan Ulaşımı

Bu kategori çalışanların evleri ile çalışma alanları arasındaki ulaşımından kaynaklanan emisyonları içermektedir. Örneğin, çalışanların şahsi araçları, şirket servisleri ve toplu taşıma araçları ile yapmış oldukları işe gidiş gelişleri bu kategoride hesaplanmalıdır. Eğer şirket servisinin yakıt ihtiyacı şirket tarafından karşılanıyor veya şirket servis aracına sahip ise bu emisyonlar Kapsam 1 mobil yanma emisyonları olarak hesaplanmalıdır.

3.8 Yukarı Yönlü Kiralanan Varlıklar

Bu kategori, raporlayan şirket tarafından raporlama yılında kiralanan ve halihazırda raporlayan şirketin kapsam 1 veya kapsam 2 envanterlerine dahil edilmemiş varlıkların işletilmesinden kaynaklanan emisyonları içerir. Operasyonel kontrol yaklaşımında kiralanan varlıkların enerji tüketimleri bu kategoride değil kapsam 1 ve 2 de hesaplanmalıdır.

3.9 Aşağı Yönlü Taşımacılık ve Dağıtım

Bu kategori, raporlama yılında satılan ürünlerin, raporlama yapan şirkete ait olmayan veya kontrol edilmeyen araç ve tesislerde taşınması ve dağıtılmasından kaynaklanan emisyonları içerir. Satılan ürünlerin nakliye ve kargo süreçlerinin ödemesinin müşteri tarafından yapıldığı taşımacılık işlemleri bu kategoride hesaplanmalıdır.

3.10 Satılan Ürünlerin İşlenmesi

Bu Kategori, satılan ara ürünlerin raporlama yapan şirket tarafından satılmasının ardından üçüncü taraflarca (örneğin üreticiler) işlenmesinden kaynaklanan emisyonları içerir. Ara ürünler, kullanımdan önce daha fazla işlem yapılmasını, dönüştürülmesini veya başka bir ürüne dahil edilmesini gerektiren ürünlerdir ve bu nedenle raporlama yapan şirket tarafından satışının ardından ve son tüketici tarafından kullanılmadan önce işlemeden kaynaklanan emisyonlara neden olur.

3.11 Satılan Ürünlerin Kullanımı

Bu kategori raporlama yılında raporlama yapan şirket tarafından satılan mal ve hizmetlerin kullanımından kaynaklanan emisyonları içermektedir. Raporlama yapan bir şirketin satılan ürünlerin kullanımından kaynaklanan kapsam 3 emisyonları, son kullanıcıların kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonlarını içermektedir. Son kullanıcılar, nihai ürünleri kullanan hem tüketicileri hem de ticari müşterileri içerir. Örneğin şirket tarafından raporlama yılında satılan elektronik cihazların kullanım ömrü boyunca tüketeceği elektrikten kaynaklanan emisyonlar bu kategoride hesaplanmalıdır.

3.12 Satılan Ürünlerin Yaşam Ömrü Sonu Bertarafı

Bu kategori, raporlama şirketi tarafından (raporlama yılında) satılan ürünlerin kullanım ömrünün sonunda atık bertarafı ve işlenmesinden kaynaklanan emisyonları içermektedir. Bu kategori, raporlama yılında satılan tüm ürünlerden beklenen toplam kullanım ömrü sonu emisyonlarını içerir. Örneğin şirket tarafından raporlama yılında satılan araçların kullanım ömrü sonunda gerçekleşecek atık bertarafı ve işlenmesi süreçlerinden kaynaklanan emisyonlar bu kategoride hesaplanmalıdır.

3.13 Aşağı Yönlü Kiralanan Varlıklar

Bu kategori, raporlama yapan şirkete ait olan (kiralayan olarak hareket eden) ve halihazırda kapsam 1 veya kapsam 2'ye dahil olmayan, raporlama yılında diğer kuruluşlara kiralanan varlıkların işletilmesinden kaynaklanan emisyonları içerir. Bu kategori, kiraya verenler için geçerlidir (Örneğin; kiracılardan ödeme alan şirketler). Örneğin şirketin raporlama yılında üçüncü kuruluşlara kiraladığı gayrimenkullerde gerçekleşen enerji tüketimlerinden kaynaklanan emisyonlar bu kategoride hesaplanmalıdır.

3.14 Franchise’lar

Bu kategori, kapsam 1 veya kapsam 2'ye dahil olmayan franchise'ların faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonları içerir. Franchise, belirli bir lokasyonda başka bir şirketin mal veya hizmetlerini satmak veya dağıtmak için lisans altında faaliyet gösteren bir işletmedir. Bu kategori, franchise verenler (yani, ticari markaların ve diğer hizmetlerin kullanımına ilişkin telif hakları gibi ödemeler karşılığında mallarını veya hizmetlerini satmaları veya dağıtmaları için diğer kuruluşlara lisans veren şirketler) için geçerlidir. Franchise verenler, bu kategorideki franchise operasyonlarından kaynaklanan emisyonları (yani franchise alanların kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonlarını) hesaba katmalıdır. Örneğin şirketin Franchise’larının raporlama yılında gerçekleştirmiş oldukları kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları bu kategoride beyan edilmelidir.

3.15 Yatırımlar

Bu kategori, halihazırda kapsam 1 veya kapsam 2'ye dahil olmayan, raporlama yapan şirketin raporlama yılındaki yatırımlarıyla ilişkili kapsam 3 emisyonlarını içerir. Bu kategori yatırımcılar (yani kâr elde etme amacıyla yatırım yapan şirketler) için ve finansal hizmet sağlayan şirketler için geçerlidir. Bu kategori aynı zamanda kâr odaklı olmayan yatırımcılar (örneğin çok taraflı kalkınma bankaları) için de geçerlidir ve aynı hesaplama yöntemleri kullanılmalıdır. Yatırımlar, alt kapsam 3 kategorisi olarak sınıflandırılmıştır çünkü sermaye veya finansman sağlamak, raporlayan şirket tarafından sağlanan bir hizmettir.

Hesaplanması zorunlu 3 yatırım türü aşağıdaki gibidir;

Yatırımlardan kaynaklanan emisyonlar, raporlayan şirketin yatırım yapılan işletmedeki orantılı yatırım payına dayalı olarak raporlayan şirkete dağıtılmalıdır. Yatırım portföyleri dinamik olduğundan ve raporlama yılı boyunca sık sık değişebileceğinden, şirketler yatırımları raporlama yılının 31 Aralık tarihi gibi sabit bir zaman noktası seçerek veya raporlama yılı boyunca temsili bir ortalama kullanarak tanımlamalıdır.

Raporlama yapan şirket tarafından şirketin kendi sermayesi ve bilançosu kullanılarak yapılan özsermaye yatırımları:

2. Borç yatırımları (Debt investments)

Gelirlerinin kullanıldığı bilinen (yani, gelirlerin kullanımının belirli bir projeye gittiğinin belirlendiği) kurumsal borçlanma araçları (tahviller veya dönüşüm öncesinde dönüştürülebilir tahviller gibi) veya ticari krediler de dahil olmak üzere, raporlama yapan şirketin portföyünde tutulan kurumsal borç varlıkları (belirli bir enerji santrali inşa etmek gibi)

3. Proje finansmanı (Project finance)

Raporlayan şirket tarafından öz sermaye yatırımcısı (sponsor) veya borç yatırımcısı (finansör) olarak projelerin (örneğin altyapı ve endüstriyel projeler) uzun vadeli finansmanı

İlgili projeler, sera gazı yoğun sektörlerdeki projeleri (örneğin enerji üretimi), belirli bir emisyon eşiğini aşan projeleri (şirket veya sanayi sektörü tarafından tanımlanır) veya şirket veya sanayi sektörü tarafından geliştirilen diğer kriterleri karşılayan projeleri içerir. Şirketler, işlemde yer alan herhangi bir mali aracıya bakılmaksızın, raporlama yapan şirket tarafından finanse edilen sera gazı salan projeden kaynaklanan emisyonları hesaba katmalıdır.